Krzyż na Nowinkach

Czy wiecie Państwo, że okolice Zalesia Górnego, zwłaszcza wzdłuż Traktu Wareckiego kryją wiele pamiątek z zamierzchłych czasów, a najbardziej liczne to te z okupacji niemieckiej? Od krzyża upamiętniającego Powstanie Styczniowe w Pilawie, poprzez liczne okopy z I Wojny Światowej, cmentarze z tego okresu – Różanka w Żabieńcu bądź w Krempie. Te najnowsze, z II Wojny Światowej przypominają nam o miejscach kaźni rodaków, bitew stoczonych przez idących na pomoc Powstaniu Warszawskiemu oraz grobów pomordowanych.

Jeden z tych grobów zwrócił na siebie uwagę członków SPZG brakiem krzyża, który to symbol jest  wpisany w historię Polski jako upamiętnienie miejsc kaźni i pochówku. Grób znajduje się 50 m na wschód od Traktu Wareckiego na skraju północnej granicy Nowinek. Jest on pod formalną opieką Gminy Piaseczno. Grób powstał w 1943 roku. Wg notatki AK 12 lutego 1943 roku rozstrzelano tam i pochowano około 10 osób. Byli to więźniowie Pawiaka, członkowie AK. Nazwiska 6 osób są znane. Przypuszczalnie nie wszystkie ciała zostały ekshumowane i nadal znajdują się w tym miejscu szczątki pomordowanych. Wiadomo jest, że niektóre z ofiar ekshumowały rodziny zaraz po egzekucji, bądź tuż po wojnie. Przypuszczalnie w IPN odnajdą się bardziej szczegółowe informacje na ten temat.

Tuż po wojnie grób upamiętniono, jak na załączonej fotografii, brzozowym krzyżem i takąż balustradą. Na krzyżu umieszczono tabliczki informacyjne, z których ta dolna  zachowała sie do dnia dzisiejszego. Mozna ja zobaczyć zawieszoną na drzewie po lewej stronie grobu. W późniejszych latach mogiłę oddano pod opiekę ZBOWiD’u i różnych zakładów produkcyjnych. Rezultatem zabiegów opiekunów grobu było wylanie betonowej płyty (dzisiaj mocno obrośniętej mchem) będącej podstawą dla pamiątkowego kamienia. Pierwotny krzyż najprawdopodobniej, z ubiegiem czasu zbutwiał.

Zarząd SPZG przychylił się do prośby członków wyrażając zgodę na patronat akcji zainstalowania przy grobie dwu metrowego krzyża, i restauracji nadgryzionej zębem czasu oryginalnej tabliczki.

Z wydatną pomocą pana Mirosława Grzyba nawiązane zostały kontakty z urzędnikami Gminy Piaseczno, oraz Nadleśnictwa Chojnów na którego terenie znajduje się ta mogiła. Oba urzędy przychylają się do propozycji SPZG umieszczenia przy mogile krzyża, odnowienia tabliczki, oraz w przyszłości, do postawienia tablicy informacyjnej. Dla tej ostatniej propozycji potrzebna będzie kwerenda w IPN, co w chwili obecnej jest mocno utrudnione za względu na obostrzenia sanitarne.

Pan Mirosław sporządził rysunek wykonawczy krzyża – wzorowany na XIX wiecznych egzemplarzach, sporządził szkic sytuacyjny grobu oraz propozycję umieszczenia krzyża, widoczną na drugiej fotografii. O wykonanie krzyża, jego kotwy i montażu poproszono lokalnego fachowca pana Piotra Fryszczyna. Wstępny koszt instalacji został oszacowany na 2000.00 PLN. Do tego dojdą wydatki na restaurację tabliczki, oczyszczenie grobu  i przyszłą tablicę informacyjna. Krzyż został wykonany z impregnowanego drewna sosnowego i stanął w końcu października 2021 r. Ksiądz Krzysztof Grzejszczyk, proboszcz parafii w Zalesiu Górnym poświęcił go 12.11.2021 r.

Nadleśnictwo Chojnów jest głównym sponsorem tego przedsięwzięcia. W celu pozyskania ewentualnej brakującej kwoty planujemy zorganizować publiczną zbiórkę popartą plakatową akcją propagandową oraz ogłoszeniami w parafiach Zalesia Górnego i Baniochy.

Dla ułatwienia podajemy lokalizację mogiły

Jacek Tokarski

Edit: Na początku lipca 2022 roku Pan Jacek Tokarski odnowił napis na mogile straceń na Nowinkach i uporządkował okolicę. Dziękujemy :)